HỘI THẢO KHOA HỌC “CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ XÂY DỰNG CƠ SỞ DỮ LIỆU KHÔNG GIAN PHỤC VỤ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN” (29/12/2025)

30/12/2025 3:53:13 CH

Ngày 29 tháng 12 năm 2025, Viện Kinh tế Việt Nam và Thế giới tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề “Cơ sở lý luận và thực tiễn về xây dựng cơ sở dữ liệu không gian phục vụ nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn”. Hội thảo nằm trong khuôn khổ Chương trình khoa học trọng điểm cấp Bộ “Lập bản đồ dữ liệu phục vụ nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn tại Việt Nam: thí điểm tại 3 tỉnh mới” do TS. Nguyễn Đình Chúc, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam và Thế giới là chủ nhiệm Chương trình.

Toàn cảnh hội thảo

Tham dự Hội thảo, về phía khách mời có ThS. Nguyễn Đình Khuyến – Cục Thống kê; ThS. Phạm Văn Trình – Viện Quy hoạch Thuỷ lợi; TS. Nguyễn Hoàng Nam – Đại học Kinh tế Quốc dân; TS. Lê Quang Chắn – Viện sử học; PGS. TS. Lê Hà Thanh – Đại học Kinh tế Quốc dân. Hội thảo được chủ trì bởi TS. Phí Vĩnh Tường – Phó Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam và Thế giới cùng toàn thể cán bộ của Viện. Ngoài ra, hội thảo còn có sự tham gia của các đại biểu đến từ một số cơ quan nghiên cứu và các tổ chức khác.

Phát biểu khai mạc hội thảo, TS. Nguyễn Đình Chúc cho biết nhiệm vụ chương trình được đề xuất dựa trên tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Theo đó, nhiệm vụ có cách tiếp cận dữ liệu khá mới, không chỉ tiếp cận dữ liệu theo cách thông thường mà tiếp cận theo hướng tích hợp cơ sở dữ liệu không gian vào trong nghiên cứu trong bối cảnh mới. Chương trình nhằm thí điểm xây dựng bản đồ dữ liệu không gian tổng hợp về kinh tế, văn hoá, xã hội, y tế, giáo dục, dân cư, dân tộc, tôn giáo, lịch sử, khảo cổ,…

TS. Nguyễn Đình Chúc phát biểu khai mạc

Mở đầu tọa đàm với tham luận “Dữ liệu trong cơ sở dữ liệu không gian phục vụ nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn”, ThS. Nguyễn Đình Khuyến đã chỉ ra nguyên tắc trong việc tích hợp dữ liệu vào cơ sở dữ liệu không gian. Các nguyên tắc bao gồm (i) Sử dụng cơ sở hạ tầng không gian địa lý cơ bản và mã hóa địa lý; (ii) Mã hóa địa lý dữ liệu vi mô trong môi trường quản lý dữ liệu; (iii) Xây dựng các khu vực địa lý chung để phổ biến số liệu thống kê; (iv) Tương tác giữa dữ liệu và không gian địa lý; (v) Tiếp cận và sử dụng số liệu thống kê theo không gian địa lý. Bên cạnh đó, diễn giả cũng đưa ra đề xuất 24 chỉ tiêu thống kê, trong đó có 15 chỉ tiêu thống kê có số liệu từ cấp quốc gia đến cấp xã thuộc ba trụ cột kinh tế, xã hội và môi trường, 9 chỉ tiêu thống kê có số liệu từ cấp tỉnh đến cấp xã thuộc trụ cột xã hội.

ThS. Nguyễn Đình Khuyến trình bày tại hội thảo

Thông qua tham luận “Tiếp cận dữ liệu không gian và khả năng ứng dụng trong nghiên cứu khoa học xã hội”, TS. Phạm Văn Trình đã tập trung trình bày về tổng quan về dữ liệu không gian, nguồn dữ liệu không gian, phương pháp và công cụ tiếp cận, ứng dụng thực tiễn và giá trị khoa học, thách thức và định hướng xây dựng cơ sở dữ liệu không gian. Qua đó, diễn giả có cho rằng tiếp cận dữ liệu không gian là xu thế tất yếu trong nghiên cứu khoa học xã hội hiện nay. Việc khai thác, ứng dụng hiệu quả dữ liệu không gian không chỉ góp phần nâng cao chất lượng nghiên cứu mà còn tạo ra mối tương quan thực tế cho công tác quản lý và hoạch định chính sách phát triển kinh tế – xã hội bền vững.

TS. Phạm Văn Trình trình bày tại hội thảo

Dựa vào kinh nghiệm của Nhật Bản trong việc xây dựng cơ sở dữ liệu nhân văn số, TS. Võ Thị Minh Lệ đã đưa ra một vài hàm ý xây dựng cơ sở dữ liệu nhân văn số cho Việt Nam. Tại Nhật Bản sự phát triển của nhân văn số bắt đầu từ năm 1948 đã làm thay đổi căn bản cách thức tiếp cận và xử lý dữ liệu trong khoa học xã hội và nhân văn. Tại đây, nhân văn số như một trụ cột của hạ tầng tri thức liên ngành quốc gia với mô hình quản lý dữ liệu là sự phối hợp giữa chính phủ; trường đại học, viện nghiên cứu và cộng đồng. Thông qua kinh nghiệm của Nhật Bản, diễn giả đã đưa ra một vài hàm ý nhằm xây dựng cơ sở dữ liệu nhân văn số cho Việt Nam.

TS. Võ Thị Minh Lệ trình bày tại hội thảo

Một số xu hướng ứng dụng dữ liệu không gian trong nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn được TS. Nguyễn Hoàng Nam đề cập cụ thể trong tham luận “Ứng dụng dữ liệu không gian trong nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn: Xu hướng và một số kinh nghiệm quốc tế”. Bối cảnh mới đặt ra yêu cầu mới đối với khoa học xã hội và nhân văn, GIS trở thành một "ngôn ngữ" mới cho xã hội học, lịch sử và kinh tế học. Việc kết nối hệ sinh thái dữ liệu không gian hiện đại trở thành một trong những xu hướng mới được ứng dụng trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn. Bên cạnh đó, diễn giả cũng đưa ra một vài casestudy điển hình trong việc ứng dụng dữ liệu không gian trong nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn.

TS. Nguyễn Hoàng Nam trình bày tại hội thảo

Bàn về “Khảo sát, thu thập và xử lý thông tin về lịch sử làng xã ở Việt Nam”, TS. Lê Quang Chắn cho rằng cơ sở dữ liệu không gian có nền tảng lịch sử sẽ phục vụ tốt hơn cho quy hoạch, quản lý và nghiên cứu liên ngành. Một quyết định quy hoạch đúng đắn không chỉ dựa trên bản đồ hiện tại, mà còn dựa trên ký ức không gian của cộng đồng đã sống ở đó hàng trăm năm. Bên cạnh đó, việc xây dựng cơ sở dữ liệu không gian giúp bảo tồn và số hóa tri thức bản địa. Sưu tầm lịch sử làng xã không chỉ làm giàu tri thức nhân văn, mà còn biến cơ sở dữ liệu không gian thành một hệ thống không gian “đúng, đủ, toàn diện” về làng xã nói riêng, trong dòng chảy lịch sử Việt Nam nói chung.

TS. Lê Quang Chắn  trình bày tại hội thảo

Trong phiên thảo luận, PGS. TS. Lê Hà Thanh có chia sẻ một số thông tin liên quan đến nền tảng dữ liệu phục vụ khoa học xã hội hiện nay. PGS. TS. Lê Hà Thanh cho rằng còn nhiều khó khăn trong việc xây dựng dữ liệu không gian phục vụ nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn cũng như trong việc chia sẻ dữ liệu. Trong quá trình triển khai xây dựng cơ sở dữ liệu cần quan tâm đến phạm vi thu thập dữ liệu, ngoài ra, cũng cần cân nhắc thu thập dữ liệu tập trung vào một lĩnh vực cụ thể như sử học, doanh nghiệp, giáo dục – đào tạo, kinh tế cơ bản.

PGS. TS. Lê Hà Thanh phát biểu tại hội thảo

Đồng ý kiến với  PGS. TS. Lê Hà Thanh, ThS. Nguyễn Đình Khuyến cho rằng để xây dựng cơ sở dữ liệu cần xác định phạm vi xây dựng. Bên cạnh đó cũng cần lưu ý vấn đề đầu vào của dữ liệu sẽ dựa trên nguồn nào, nội hàm khoa học xã hội nhân văn phủ suốt đề tài là gì, nội dung của cơ sở dữ liệu,… TS. Nguyễn Đình Khuyến cũng chia sẽ thêm kinh nghiệm của Cục thống kê đã sử dụng để chia sẻ dữ liệu cho các bên là khai thác dữ liệu dựa vào “hồ dữ liệu”.

Bên cạnh đó các đại biểu tham dự bày tỏ kỳ vọng trong thời gian sắp tới, dựa vào nguồn dữ liệu không gian đã xây dựng, các nhà nghiên cứu, hoạch định chính sách có thể khai thác và sử dụng những dữ liệu ấy để chạy các mô hình nghiên cứu phục vụ các đề tài nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn.

Trong phần kết luận, TS. Phí Vĩnh Tường tổng kết hội thảo đã đưa đến các thông tin về cơ sở lý luận, cách thức phân loại cơ sở dữ liệu, phương pháp thu thập dữ liệu và kinh nghiệm quốc tế trong việc xây dựng cơ sở dữ liệu không gian phục vụ nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn. Đây là cơ sở ban đề để nhiệm vụ triển khai và xây dựng cơ sở dữ liệu một cách phù hợp nhất với thực tiễn. Cuối cùng, TS. Phí Vĩnh Tường chân thành cảm ơn các đại biểu đã dành thời gian tham dự và đưa ra những đóng góp cho hội thảo.

Hội thảo đã diễn ra thành công tốt đẹp.